-
Henryków – Pałac
Henryków leży przy drodze ze Szprotawy na Niegosławice, aczkolwiek do pałacu trzeba z tej drogi skręcić do „centrum” wsi. Pałac z tej głównej drogi jest dobrze widoczny. Budynek powstał pod koniec XVIII wieku, a 1826 przeprowadzona została przebudowa w stylu klasycystycznym, dzięki której pałac uzyskał dzisiejszy wygląd. Po wojnie obiekt został przejęty przez miejscowy PGR. Aktualnie pełni funkcje hotelowe. Jak można przeczytać na stronie internetowej hotelu, prace przystosowujące dawne dobra do celów turystycznych zostały przeprowadzone pod koniec XX wieku. Muszę przyznać, że pałac prezentuje się bardzo ciekawie, tak jakby nadal rządzili tutaj dawni właściciele. Teren otoczony jest odnowionymi dawnymi budynkami gospodarczymi.
-
Dąb Chrobry
Jeden z najstarszych dębów w Polsce formalnie przypisywany jest do dolnośląskiej miejscowości Piotrowice, jednakże samo drzewo znajduje się na terenie województwa lubuskiego, w obszarze zarządzania nadleśnictwa Szprotawa. Szacuje się, że drzewo wyrosło ok. 1250 roku. Zgodnie z informacjami dostępnymi na Wikipedii, w 1906 roku obwód ówczesnego Wielkiego Dębu (Grosse Eiche) wynosił 8,61 m. Drzewo ma 26 metrów wysokości, a jego objętość drewna kwalifikowała je jako największy dąb w Polsce i trzeci w Europie Środkowej. Niestety, 18 listopada 2014 dąb został po raz kolejny podpalony i tym razem zniszczenia okazały się na tyle duże, że w kolejnych latach liście były wypuszczane jedynie w niewielkiej części. Choć fakt, że drzewo przeżyło pożar…
-
Witków – Kościół Matki Bożej Rokitniańskiej i św. Michała
Efektownie wyglądający kościół, zbudowany z kamieni polnych i rudy darniowej zlokalizowany jest w centrum wsi, przy głównej drodze. Powstał w II połowie XIV wieku. Charakterystycznymi elementami są stosunkowo wysoka wieża oraz wysoki dwuspadowy dach.. Teren wokół kościoła otoczony jest kamiennym murem, a wejściem jest budynek bramny. Niestety na co dzień brama jest zamknięta, więc wejście nie jest możliwe. Można jednak podejrzeć widoczne od południowej strony: portal oraz przybudowaną kaplicę. Z drugiej strony prezbiterium przybudowana jest zakrystia. Kościół jest dość wąski, więc nawet z zewnątrz można domyśleć się, że jest to świątynia jednonawowa. Z książki K. Garbacza można dowiedzieć się, że wewnątrz znajduje się gotycki ołtarz. Patrząc dziś na odnowiony kościół…
-
Witków – Wieża rycerska
Wieża rycerska w Witkowie jest unikalną budowlą tego typu na naszym terenie. Według dostępnych informacji powstała w II połowie XIV wieku. Z tego czasu pozostały sklepienia i mury na parterze. Na pierwszym piętrze zachowały się pozostałości fresków, oczywiście dotyczących tematyki religijnej. I generalnie te dwie kondygnacje kryją najciekawsze rzeczy, a wygląd wyższych pięter jest efektem „prac” powojennych i raczej nie przypomina średniowiecznych budynków. Przed wieżą stoi parterowy budynek, nieco od niej młodszy, bo pochodzący z XV wieku. Budynkiem tym jest oficyna połączona podziemnym przejściem z wieżą, aczkolwiek przejście do pochodzi z II połowy XX wieku. Po raz pierwszy byłem w Witkowie ww wrześniu 2014 roku. Wówczas pomiędzy wieżą a drogą…
-
Szprotawa – Kościół Zbawiciela Świata
Późnoromański kościółek znajduje się w dzielnicy Puszczyków, nieco na uboczu. Żeby do niego dotrzeć trzeba skręcić z ul. Kraszewskiego (obok krzyża pokutnego) w ul. Kościelną i przebyć jeszcze ok. 200 metrów. Kościółek jest niewielki, ale bardzo ładnie odnowiony i uratowany przez miejscową parafię polsko-katolicką w latach 90-tych. Nie udało mi się niestety wejść na teren kościelny, a zza płotu widać praktycznie tylko ścianę zachodnią, w której pozostawiono nieotynkowany świadek, dzięki czemu widać, że świątynia powstała przede wszystkim z rudy darniowej i kamienia polnego. Ciężko znaleźć bardziej szczegółowe informacje poza tym, że kościół do czasu remontu był niewykorzystany, a przed wojną był pod wezwaniem w. Anny.
-
Szprotawa – Krzyż pokutny
Krzyż znajduje się w dzielnicy Puszczyków przy skrzyżowaniu ulic Kraszewskiego (nr 4) oraz Kościelnej. Z informacji dostępnych w internecie można dowiedzieć się, że obecny budynek mieszkalny był niegdyś gospodą lub w tym miejscu była kiedyś gospoda. Na krzyżu jest prawdopodobnie wyryty miecz, choć przyznam, że ja „na żywo” go tam z bardzo nie dostrzegłem. Narzędzie zbrodni sugerowałoby, że jest to rzeczywiście krzyż pokutny. Jednocześnie pojawiają się także hipotezy, że jest to po prostu kamienny krzyż monolitowy, który z „pokutą” nie ma za wiele wspólnego.
-
Szprotawa – Cmentarz żydowski
Formalnie Żydzi otrzymali pozwolenie na osiedlanie się w pruskich miastach w 1812 roku. Niewiele można znaleźć informacji o szprotawskim (dzielnica Puszczyków) kirkucie. Prawdopodobnie jego początki sięgają końca XIX wieku, a najbardziej okazałym elementem jest grobowiec rodziny Oppenheimerów. Nie zachował się dom przedpogrzebowy. Wśród pozostałych macew część ma pisownię niemiecką, a część hebrajską. Cmentarz znajduje się na uboczu, w niewielkim parczku, naprzeciw bramy ogrodów działkowych. Przeglądając teren na Street View w celu zlokalizowania cmentarza widziałem tam stary drewniany płot w kiepskim stanie, a po przyjeździe zobaczyłem teren otoczony nową siatką. To efekt prac przeprowadzonych w 2020 roku, dzięki którym teren został oczyszczony. I choć nie da się już naprawić wielu wcześniejszych…
-
Szprotawa – Kościół św. Andrzeja Apostoła
W dawnej wsi Iława, dołączonej do Szprotawy w 1925 roku, zobaczyć można romański kościółek, którego powstanie szacuje się na I połowę XIII wieku, a jako fundatora wskazuje się ówczesnego władcę tych ziem – Henryka Brodatego. Świątynia podlegała przebudowom, szczególnie w XVI i XVIII wieku. Podczas powojennych prac przywrócono zamurowane wcześniej romańskie okna w absydzie. W książce autorstwa K. Garbacza podkreśla się zabytki możliwe do zobaczenia wewnątrz kościoła, ale niestety nie udało mi się ich zobaczyć. Charakterystycznymi elementami terenu wokół kościoła są na pewno kamienny mur oraz budynek bramny pełniący jednocześnie funkcję dzwonnicy. Starsza (niższa) część tegoż budynku pochodzi z XV wieku, a wewnątrz działa dzwon z 1414 roku.
-
Żagań – Zabytkowa zabudowa
Podczas II wojny światowej zabudowa staromiejska Żagania dość mocno ucierpiała i do dziś ten teren w dużej mierze nie jest zagospodarowany, przez co miasto niewątpliwie traci wizerunkowo. Dziś możemy trochę wybiórczo zobaczyć jak wyglądała przedwojenna starówka. Oprócz wieży ratuszowej zachowało się kilka kamienic barokowych i renesansowych w skrzydle północnym i południowym, I choć są odnowione, to jednak nie ratują ogólnej oceny ten specjalnej części tego zabytkowego miasta. Oprócz samej starówki mamy w Żaganiu pozostałości zabudowań książęcych, opisanych w innych miejscach. Jednak poza samą starówką także można zobaczyć kilka interesujących budynków.
-
Żagań – Wieża widokowa
Wjeżdżając do Żagania od strony Nowogrodu Bobrzańskiego dobrze widoczna jest smukła ceglana wieża dawnej ewangelickiej świątyni, jednego z sześciu kościołów łaski (obiekty w Żaganiu oraz Kożuchowie zostały rozebrane w latach 60-tych XX wieku), powstałych na podstawie umowy altransztadzkiej pomiędzy cesarzem austriackim i królem Szwecji – wówczas najpotężniejszego państwa protestanckiego. Dzięki umowie na terenach katolickich mogły powstać świątynie protestanckie, pod pewnymi wszakże warunkami. W krypcie w przyziemiu wieży pochowani zostali przedstawiciele rodziny Biron, w tym także książę Piotr Biron. Po rozebraniu kościoła pozostawiono murowaną wieżę. Na początku XXI wieku przeprowadzono remont wieży i przeznaczoną ją na cele turystyczne. Z wysokości bardzo dobrze widać zarówno całe stare miasto, jak i okolice Żagania…
-
Żagań – Kościół Nawiedzenia NMP
Jest to bodajże jedyny zabytek architektoniczny Żagania znajdujący się w lewobrzeżnej części miasta. To bardzo ciekawy obiekt ze względu na swoją historię, wygląd oraz otoczenie. Zresztą kościół ma całkiem spory i ciekawy wpis na Wikipedii. Jak wiele żagańskich obiektów sakralnych, tak i ten ma związek z zakonem augustianów. Dzisiejszy wygląd generalnie jest wynikiem XVIII-wiecznej przebudowy, a początki kościoła w tym miejscu sięgają początków XV wieku. Charakterystycznym elementem jest na pewno wieżyczka z baniastym hełmem. Wokół świątyni powstał cmentarz, na którym chowano katolików, którzy w czasach reformacji nie mogli być korzystać ze wspólnego cmentarza z protestantami. Wewnątrz uwagą zwracają przede wszystkim sklepienia oraz boczne ołtarze Spora część wyposażenia niestety została usunięta…
-
Żagań – Kościół Ducha św.
Początki świątyni w tej lokalizacji sięgają prawdopodobnie czasów jeszcze przed sprowadzeniem do Żagania zakonu augustianów. Zakonnicy przejęli ówczesną kaplicę. Świątynia została zniszczona na początku wojny trzydziestoletniej, ale na jej miejscu dość szybko wybudowano nowy kościół. Dzisiejszy wygląd jest efektem prac z początku XVIII wieku (wyższa nawa, niższe prezbiterium, do którego dobudowana jest zakrystia) oraz z końca tegoż wieku (trochę niepasująca do całości wieża). Jedynie ściana frontowa posiada bogatsze zdobienia architektoniczne kontrastujące z dość prostym kształtem reszty kościoła. Wejście zdobione jest portalem oraz kartuszem z herbem zakonu augustianów. We wnękach znajdują się postacie świętych. Wejście pokazuje także jak podniósł się poziom ulicy. Kościół nie jest trudny do znalezienia, bowiem stoi przy…
-
Żagań – Kościół Krzyża Świętego
Idąc ul. Szprotawską spod bramy pałacu, w kierunku oddalającym od centrum dochodzimy ciekawego miejsce, gdzie stoi XIX-wieczny kościółek. Kościół, podobnie jak dawny szpital, na którego obrzeżach stoi, ufundowany został przez księżną Dorotę Talleyrand-Perigord pod koniec I połowy XIX wieku. Jest to budowla neogotycka, kamienno-ceglana, powstała z materiałów pozostałych po wcześniejszej kaplicy. Muszę przyznać, że kościół robi wrażenie dużo starszego, a surowy wygląd zewnętrzny kontrastuje ze ścianą frontową i nie zdradza wewnętrznych zdobień, które dają bardzo ciekawy efekt. Uwagę zwracają na pewno sklepienia, ołtarz, ambona i prospekt organowy. Warto zaznaczyć, że w kościele tym znajdują marmurowe grobowce m.in. księżnej Doroty Talleyrand-Perigord i choćby z tego powodu warto odwiedzić ciekawe i trochę…
-
Żagań – Pałac i park książęcy
Żagański pałac ma długą i bogatą historię, która się samej końcówki XIII wieku, gdy książę Konrad II Garbaty po oddaniu dotychczasowego zamku zakonowi augustianów rozpoczął budowę nowej siedziby. Niebyt wiele wiadomo o tamtej warowni, która nie miała jakoś specjalnie wiele szczęścia, bowiem żadnemu z właścicieli nie było dane zakończyć własnej spójnej koncepcji. Czasy, gdy obiekt zaczął się zmieniał z budynku obronnego na rezydencję, to okres, gdy Żaganiem rządził książę Albrecht von Wallenstein, który wybudował czteroskrzydłową renesansową rezydencję obronną w I połowie XVII wieku. Po jego śmierci pałac został zniszczony przez mieszkańców, a kolejne zmiany nastąpiły po ok. 40 latach, gdy właścicielem został książę Lobkowitz. Okres największego rozkwitu rezydencji, to przejęcia…
-
Żagań – Budynek kamery książęcej
Przechodząc ulicą Szprotawską nie da się nie zauważyć bramy prowadzącej na teren pałacu. Jednak warto także pamiętać, że po drugiej stronie ulicy jest niewielki pałacyk przeznaczony dla służby księcia Piotra Birona. Tzw. budynek kamery książęcej powstał w podobnym czasie co pałac księżnej Anny Doroty, czyli od koniec XVIII. Od wschodu budynek przystaje do odcinka murów obronnych biegnących wzdłuż ul. Wałowej. Od zaplecza można podziwiać naprawdę ciekawy widok, ponieważ cała wschodnia ściana zbudowana jest z kamieni. Za długo chyba lepiej jednak się nie przyglądać, bowiem swoją siedzibę ma tu obecnie Sąd Rejonowy. Pod względem zdobień architektonicznych nie da się oczywiście porównać pałacu księżnej oraz budynku służby, jednak na pewno korzystne wrażenie…
-
Żagań – Pałac księżnej Anny Doroty Biron
Pałac powstał w 1793 roku dla żony ówczesnego właściciela tych ziem Piotra Birona. Po śmierci księżnej Anny Doroty budynek zmienił swoje przeznaczenie – stał się siedzibą urzędu książęcych dóbr ziemskich. Budynek zlokalizowany jest obok dawnego kolegium jezuickiego, ok. 200 metrów od bramy prowadzącej na teren pałacu książęcego. Uwagę zwraca przede wszystkim front budynku z bogatymi zdobieniami w formie m.in. ryzalitu, pilastrów, gzymsów, nad którymi góruje spory tympanon z kartuszem herbowym. Aktualnie w dawnym pałacu swoją siedzibę ma Urząd Miasta, Burmistrz oraz Rada Miasta. Ponieważ dostęp na „zaplecze” jest utrudniony ze względu, tak naprawdę dopiero zdjęcia z góry pokazują, że obiekt ma kształt niezbyt wydłużonej podkowy. Byłem w Żaganiu m.in. w…
-
Żagań – Wieża ratuszowa
Pierwszy żagański ratusz zbudowany został w I połowie XIV wieku, ale istniał tylko do roku 1486, kiedy to został zniszczony przez pożar. Ocalała wieża, która jednak została przebudowana w 1539 roku. Jednak także z tego okresu niewiele przetrwało do dnia dzisiejszego, bowiem sporą część górnego fragmentu wieży rozebrano w II połowie XIX wieku, a dzisiejszy wygląd, to efekt pracy architekta Lehoffera, który wzorując się na florenckim Starym Pałacu zaprojektował nowy wygląd w stylu włoskiego renesansu. Elementami najbardziej zwracającymi uwagę jest niewątpliwie loggia widokowa oraz blankowanie zwieńczające wieżę. Elementy XVI-wiecznej przebudowy podobno są widoczne w dolnych partiach wieży, gdzie przetrwały ówczesne sklepienia. Na stronie Urzędu Miasta znalazłem informację o herbie, który…
-
Żagań – Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła (pofranciszkański)
Początki świątyni sięgają czasów, gdy w Żaganiu przebywali franciszkanie, którzy zostali tu sprowadzeni w 1272 roku. Dziś jest to kamienny kościół, którego kształt jest wynikiem odbudowy po pożarze w 1485 roku. Przechodząc ul. Łużycką, wzdłuż południowej ściany, zwracają uwagę nieco dziwne proporcje, bo jest świątynia dość długa (ponad 55 metrów), a jednocześnie bardzo wąska (ok. 12 metrów). Wynika to z faktu, że jest to kościół jednonawowy, którego kamienne mury sprawiają wrażenie swego rodzaju tajemniczości. Po franciszkanach niezbyt wiele się ostało, bo obiekt przejęli najpierw ewangelicy, po których pozostała przede wszystkim wieża z początku XVII wieku. Następnie dwukrotnie właścicielami stali się jezuici, którzy przebudowali wieżę w stylu klasycystycznym. Największą pozostałością po…
-
Żagań – Mury miejskie
Zgodnie z dostępnymi źródłami Żagań posiadał umocnienia miejskie od I połowy XIII wieku, aczkolwiek dopiero pod koniec XIII wieku zaczęto wznosić budowle murowane. Dostęp do miast istniał przez trzy bramy: Żarską (od zachodu), Kożuchowską oraz Szprotawską, Na początku XI wieku rozpoczęła się przebudowa oraz wzmocnienie związane z rozrastaniem się miasta. Do dnia dzisiejszego przetrwało kilka fragmentów murów miejskich oraz dwie baszty. Najbardziej reprezentacyjnym miejscem związanym z dawnymi obwarowaniami jest pl. gen Stanisława Maczka, gdzie pozostał ponad 200-metrowy fragment z murów z basztą, a w miejscu dawnej fosy znajduje się skwer umożliwiający spacery i odpoczynek. Pas murów rozpoczyna się od dawnego zespołu poaugustiańskwigo. To dawna północna część obiektów mających zapewnić miastu…