Żagań (Sagan)
Dane statystyczne są znane. Żagań jest piątym pod względem liczby mieszkańców miastem województwa lubuskiego oraz oczywiście siedzibą powiatu. Położony jest nad Bobrem, na przecięciu drogi krajowej nr 12 oraz drogi nr 296, jest to pory węzeł kolejowy. Wystarczy jednak przyjechać tu i przejść się ulicami przy najstarszych obiektach, żeby stwierdzić, iż ma ono z pewnością bogatą historię.
Swego rodzaju ciekawostką jest to, że najcenniejszy zabytek jest w zasadzie ukryty przed publicznym dostępem, choć stoi w centrum miasta, przy głównej drodze przebiegającej przez Żagań. To właśnie podczas wizyty w dawnym zespole augustiańskim dowiedziałem się, że Żagań znajduje się na ósmym miejscu na liście polskich miast pod względem liczby zabytków. Tutaj dowiedziałem się, że w czasach powojennych Polska negocjowała prawo do terenu nie z Niemcami, ale Francją, ponieważ tam mieszkali potomkowie rodziny Bironów – ostatnich właścicieli tych ziem. Tutaj pani kustosz pokazała XVIII-wieczny podręcznik do nauki języka polskiego pt. „Obiecadło”, napisany w tutejszym skryptorium.
To tylko kilka dowodów na to, że Żagań jest wyjątkowym miastem. W mieście można zwiedzać zabytkowe budynki, ale też można spędzić czas w parku pałacowym i odciąć się od hałasu miasta.
Przy wyjeździe z miasta w stronę Iłowej znajduje się Muzeum Stalag Luft – obóz jeniecki z czasów II wojny światowej, znany z filmu „Wielka ucieczka”.
-
Budynek kamery książęcej
Przechodząc ulicą Szprotawską nie da się nie zauważyć bramy prowadzącej na teren pałacu. Jednak warto także pamiętać, że po drugiej stronie ulicy jest niewielki pałacyk przeznaczony dla służby księcia Piotra Birona. Tzw. budynek kamery książęcej powstał w podobnym czasie co pałac księżnej Anny Doroty, czyli od koniec XVIII. Od wschodu budynek przystaje do odcinka murów obronnych biegnących wzdłuż ul. Wałowej. Od zaplecza można podziwiać naprawdę ciekawy widok, ponieważ cała wschodnia ściana zbudowana jest z kamieni. Za długo chyba lepiej jednak się nie przyglądać, bowiem swoją siedzibę ma tu obecnie Sąd Rejonowy. Pod względem zdobień architektonicznych nie da się oczywiście porównać pałacu księżnej oraz budynku służby, jednak na pewno korzystne wrażenie…
-
Kościół Ducha św.
Początki świątyni w tej lokalizacji sięgają prawdopodobnie czasów jeszcze przed sprowadzeniem do Żagania zakonu augustianów. Zakonnicy przejęli ówczesną kaplicę. Świątynia została zniszczona na początku wojny trzydziestoletniej, ale na jej miejscu dość szybko wybudowano nowy kościół. Dzisiejszy wygląd jest efektem prac z początku XVIII wieku (wyższa nawa, niższe prezbiterium, do którego dobudowana jest zakrystia) oraz z końca tegoż wieku (trochę niepasująca do całości wieża). Jedynie ściana frontowa posiada bogatsze zdobienia architektoniczne kontrastujące z dość prostym kształtem reszty kościoła. Wejście zdobione jest portalem oraz kartuszem z herbem zakonu augustianów. We wnękach znajdują się postacie świętych. Wejście pokazuje także jak podniósł się poziom ulicy. Kościół nie jest trudny do znalezienia, bowiem stoi przy…
-
Kościół Krzyża Świętego
Idąc ul. Szprotawską spod bramy pałacu, w kierunku oddalającym od centrum dochodzimy ciekawego miejsce, gdzie stoi XIX-wieczny kościółek. Kościół, podobnie jak dawny szpital, na którego obrzeżach stoi, ufundowany został przez księżną Dorotę Talleyrand-Perigord pod koniec I połowy XIX wieku. Jest to budowla neogotycka, kamienno-ceglana, powstała z materiałów pozostałych po wcześniejszej kaplicy. Muszę przyznać, że kościół robi wrażenie dużo starszego, a surowy wygląd zewnętrzny kontrastuje ze ścianą frontową i nie zdradza wewnętrznych zdobień, które dają bardzo ciekawy efekt. Uwagę zwracają na pewno sklepienia, ołtarz, ambona i prospekt organowy. Warto zaznaczyć, że w kościele tym znajdują marmurowe grobowce m.in. księżnej Doroty Talleyrand-Perigord i choćby z tego powodu warto odwiedzić ciekawe i trochę…
-
Kościół Nawiedzenia NMP
Jest to bodajże jedyny zabytek architektoniczny Żagania znajdujący się w lewobrzeżnej części miasta. To bardzo ciekawy obiekt ze względu na swoją historię, wygląd oraz otoczenie. Zresztą kościół ma całkiem spory i ciekawy wpis na Wikipedii. Jak wiele żagańskich obiektów sakralnych, tak i ten ma związek z zakonem augustianów. Dzisiejszy wygląd generalnie jest wynikiem XVIII-wiecznej przebudowy, a początki kościoła w tym miejscu sięgają początków XV wieku. Charakterystycznym elementem jest na pewno wieżyczka z baniastym hełmem. Wokół świątyni powstał cmentarz, na którym chowano katolików, którzy w czasach reformacji nie mogli być korzystać ze wspólnego cmentarza z protestantami. Wewnątrz uwagą zwracają przede wszystkim sklepienia oraz boczne ołtarze Spora część wyposażenia niestety została usunięta…
-
Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła (pofranciszkański)
Początki świątyni sięgają czasów, gdy w Żaganiu przebywali franciszkanie, którzy zostali tu sprowadzeni w 1272 roku. Dziś jest to kamienny kościół, którego kształt jest wynikiem odbudowy po pożarze w 1485 roku. Przechodząc ul. Łużycką, wzdłuż południowej ściany, zwracają uwagę nieco dziwne proporcje, bo jest świątynia dość długa (ponad 55 metrów), a jednocześnie bardzo wąska (ok. 12 metrów). Wynika to z faktu, że jest to kościół jednonawowy, którego kamienne mury sprawiają wrażenie swego rodzaju tajemniczości. Po franciszkanach niezbyt wiele się ostało, bo obiekt przejęli najpierw ewangelicy, po których pozostała przede wszystkim wieża z początku XVII wieku. Następnie dwukrotnie właścicielami stali się jezuici, którzy przebudowali wieżę w stylu klasycystycznym. Największą pozostałością po…
-
Kościół Wniebowzięcia NMP
Na wspaniała świątynia jest częścią dawnego opactwa Kanoników Regularnych św. Augustyna. Augustianie pojawili się w Żaganiu w 1284 roku i otrzymali od miejscowego księcia kościół stojący prawdopodobnie na miejscu wcześniejszego romańskiego kościoła. Elementy obecnej budowli zaczęły pojawiać się w II połowie XIV, kiedy to powstało prezbiterium, które możemy oglądać obecnie. W II połowie XV wieku kościół ucierpiał podczas dwóch pożarów, po których rozpoczęła się odbudowa pozwalająca na zmiany w jego kształcie. Korpus został wówczas wydłużony w kierunku dzisiejszego wejścia głównego, dzięki czemu jest to aktualnie jeden z najdłuższych (o ile nie najdłuższy) kościołów w województwie lubuskim, a przy wschodniej ścianie nawy bocznej dostawiono potężną wieżę. Charakterystycznym elementem jest wysoki gotycki…
-
Mury miejskie
Zgodnie z dostępnymi źródłami Żagań posiadał umocnienia miejskie od I połowy XIII wieku, aczkolwiek dopiero pod koniec XIII wieku zaczęto wznosić budowle murowane. Dostęp do miast istniał przez trzy bramy: Żarską (od zachodu), Kożuchowską oraz Szprotawską, Na początku XI wieku rozpoczęła się przebudowa oraz wzmocnienie związane z rozrastaniem się miasta. Do dnia dzisiejszego przetrwało kilka fragmentów murów miejskich oraz dwie baszty. Najbardziej reprezentacyjnym miejscem związanym z dawnymi obwarowaniami jest pl. gen Stanisława Maczka, gdzie pozostał ponad 200-metrowy fragment z murów z basztą, a w miejscu dawnej fosy znajduje się skwer umożliwiający spacery i odpoczynek. Pas murów rozpoczyna się od dawnego zespołu poaugustiańskwigo. To dawna północna część obiektów mających zapewnić miastu…
-
Pałac i park książęcy
Żagański pałac ma długą i bogatą historię, która się samej końcówki XIII wieku, gdy książę Konrad II Garbaty po oddaniu dotychczasowego zamku zakonowi augustianów rozpoczął budowę nowej siedziby. Niebyt wiele wiadomo o tamtej warowni, która nie miała jakoś specjalnie wiele szczęścia, bowiem żadnemu z właścicieli nie było dane zakończyć własnej spójnej koncepcji. Czasy, gdy obiekt zaczął się zmieniał z budynku obronnego na rezydencję, to okres, gdy Żaganiem rządził książę Albrecht von Wallenstein, który wybudował czteroskrzydłową renesansową rezydencję obronną w I połowie XVII wieku. Po jego śmierci pałac został zniszczony przez mieszkańców, a kolejne zmiany nastąpiły po ok. 40 latach, gdy właścicielem został książę Lobkowitz. Okres największego rozkwitu rezydencji, to przejęcia…
-
Pałac księżnej Anny Doroty Biron
Pałac powstał w 1793 roku dla żony ówczesnego właściciela tych ziem Piotra Birona. Po śmierci księżnej Anny Doroty budynek zmienił swoje przeznaczenie – stał się siedzibą urzędu książęcych dóbr ziemskich. Budynek zlokalizowany jest obok dawnego kolegium jezuickiego, ok. 200 metrów od bramy prowadzącej na teren pałacu książęcego. Uwagę zwraca przede wszystkim front budynku z bogatymi zdobieniami w formie m.in. ryzalitu, pilastrów, gzymsów, nad którymi góruje spory tympanon z kartuszem herbowym. Aktualnie w dawnym pałacu swoją siedzibę ma Urząd Miasta, Burmistrz oraz Rada Miasta. Ponieważ dostęp na „zaplecze” jest utrudniony ze względu, tak naprawdę dopiero zdjęcia z góry pokazują, że obiekt ma kształt niezbyt wydłużonej podkowy. Byłem w Żaganiu m.in. w…
-
Wieża Bismarcka
Żagańska wieża, podobnie jak inne budowle o tej nazwie, upamiętnia twórcę i pierwszego kanclerza II Rzeczy Otto von Bismarcka. Wieża budowana była 11 miesięcy, a jej otwarcie nastąpiło pod koniec czerwca 1909 roku. Z arkadami, tarasem i prowadzącymi do niego schodami, a także z ozdobnym wejściem, nad którym znajduje się lew kamienna wieża prezentuje się bardzo ciekawie, jednak teren wokół niej nie jest specjalnie zadbany, a ślady palenia ognia oraz dziura wybita pod arkadami pokazują, że nie ma pomysłu ani na jej remont, ani na wykorzystanie. Przez zabezpieczone wejście widać wąskie schody prowadzące koliście na górę, gdzie niegdyś był punkt widokowy oraz sala poświęcona kanclerzowi Bismarckowi. Wieża zlokalizowana jest we…
-
Wieża ratuszowa
Pierwszy żagański ratusz zbudowany został w I połowie XIV wieku, ale istniał tylko do roku 1486, kiedy to został zniszczony przez pożar. Ocalała wieża, która jednak została przebudowana w 1539 roku. Jednak także z tego okresu niewiele przetrwało do dnia dzisiejszego, bowiem sporą część górnego fragmentu wieży rozebrano w II połowie XIX wieku, a dzisiejszy wygląd, to efekt pracy architekta Lehoffera, który wzorując się na florenckim Starym Pałacu zaprojektował nowy wygląd w stylu włoskiego renesansu. Elementami najbardziej zwracającymi uwagę jest niewątpliwie loggia widokowa oraz blankowanie zwieńczające wieżę. Elementy XVI-wiecznej przebudowy podobno są widoczne w dolnych partiach wieży, gdzie przetrwały ówczesne sklepienia. Na stronie Urzędu Miasta znalazłem informację o herbie, który…
-
Wieża widokowa
Wjeżdżając do Żagania od strony Nowogrodu Bobrzańskiego dobrze widoczna jest smukła ceglana wieża dawnej ewangelickiej świątyni, jednego z sześciu kościołów łaski (obiekty w Żaganiu oraz Kożuchowie zostały rozebrane w latach 60-tych XX wieku), powstałych na podstawie umowy altransztadzkiej pomiędzy cesarzem austriackim i królem Szwecji – wówczas najpotężniejszego państwa protestanckiego. Dzięki umowie na terenach katolickich mogły powstać świątynie protestanckie, pod pewnymi wszakże warunkami. W krypcie w przyziemiu wieży pochowani zostali przedstawiciele rodziny Biron, w tym także książę Piotr Biron. Po rozebraniu kościoła pozostawiono murowaną wieżę. Na początku XXI wieku przeprowadzono remont wieży i przeznaczoną ją na cele turystyczne. Z wysokości bardzo dobrze widać zarówno całe stare miasto, jak i okolice Żagania…
-
Zabytkowa zabudowa
Podczas II wojny światowej zabudowa staromiejska Żagania dość mocno ucierpiała i do dziś ten teren w dużej mierze nie jest zagospodarowany, przez co miasto niewątpliwie traci wizerunkowo. Dziś możemy trochę wybiórczo zobaczyć jak wyglądała przedwojenna starówka. Oprócz wieży ratuszowej zachowało się kilka kamienic barokowych i renesansowych w skrzydle północnym i południowym, I choć są odnowione, to jednak nie ratują ogólnej oceny ten specjalnej części tego zabytkowego miasta. Oprócz samej starówki mamy w Żaganiu pozostałości zabudowań książęcych, opisanych w innych miejscach. Jednak poza samą starówką także można zobaczyć kilka interesujących budynków.
-
Zespół poaugustiański
Kompleks budynków znajduje się niedaleko rzeki, przy rondzie, przez które które przebiega droga nr 296. Zespół składa się z trzech głównych części: dzisiejszego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, opactwa oraz konwiktu. Potoczna nazwa „Zespół poaugustiański” sugeruje, że chodzi o klasztor Augustianów, ale tak naprawdę w Żaganiu miał swoje miejsce Konwent Kanoników Regularnych reguły św. Augustyna. Obecne zabudowania klasztorne pochodzą z 1730 roku, gdy opactwo zostało odbudowane po pożarze. Z tego okresu pochodzi również konwikt (ówczesny internat przy szkole klasztornej) zamykający plac przed głównym wejściem do kościoła. Warto wiedzieć, że po II wojnie światowej szczęśliwym trafem Armia Radziecka zajęła żagański pałac i nie zainteresowała się zabudowaniami klasztornymi. Jednak ponieważ opactwo nie…
