Zielona Góra – Stare Miasto
Zielonogórską Starówka w dużej mierze stanowi zabudowa mieszkalna z przełomu XIX i XX wieku. Jest ona jednak umiejscowiona na parcelach wyznaczonych jeszcze w średniowieczu. Wiele wcześniejszych budynków nie zachowało się głównie ze względu wielokrotne pożary, które, szczególnie w XVII w., niszczyły miasto.
Najbardziej charakterystycznym elementem tej części miasta są budynki, których wieże widoczne są na wszystkich panoramach Zielonej Góry, czyli ratusz znajdujący się na środku Starego Rynku oraz kościoły św. Jadwigi i Matki Bożej Częstochowskiej.
Zielona Góra może poszczycić się obszernym deptakiem obejmującym teren niemal całego starego grodu otoczonego niegdyś murami obronnymi, powiększonym o al. Niepodległości, która stała się najbardziej prestiżową ulicą miasta na przełomie wieków. Ogromna większość budynków została w ostatnim czasie odnowiona, dzięki czemu spacer po Starówce należy do bardzo przyjemnych zajęć.
-
Stary Rynek
Stary Rynek, to centralna część miasta, której głównym elementem jest oczywiście ratusz. Plac został wytyczony jeszcze w średniowieczu, ale dzisiejsza zabudowa, w związku z licznymi pożarami, jest dużo młodsza. Najstarsze kamienice znajdujące się we wschodnim skrzydle rynku pochodzą XVIII wieku. Skrzydło zachodnie jest młodsze (pochodzi z przełomu XIX oraz XX wieku), ale kamienice znajdujące się w tej części są bardziej bogato zdobione. Na szczególną uwagę zasługuje budynek z numerem 24. W późniejszym okresie plac został ograniczony od północnej strony przez budynku zajmowane dziś przez bank PKO BP.
-
Ratusz
Centralna budowla Starego Rynku swój wygląd zawdzięcza wielu wydarzeniom, wśród których nie brakowało pożarów kilkakrotnie niszczących miasto. Dzisiejszy kształt, to wynik dobudowywania kolejnych elementów do pierwotnego XV-wiecznego ratusza, przy czym skrzydła północne oraz południowe po usunięciu części tych dobudówek uformowane zostały w połowie XIX wieku, a dodatkowo skrzydło północne podwyższono o trzecią kondygnację w roku 1919. Zmianom ulegała także wieża mierząca dziś 54 m, czyli ponad dwukrotnie więcej niż pierwotna wersja. Jako ciekawostkę można potraktować wymianę części jej murów w 1801 roku bez demontażu hełmu, dzięki czemu tenże hełm jest dziś nieco przechylony. Otynkowano wtedy także budynek, a zielony tynk przetrwał aż 188 lat. Dziś w ratuszu znajdują się Urząd…
-
Al. Niepodległości
Obecna al. Niepodległości, powstała w związku z doprowadzeniem do Zielonej Góry torów kolejowych i wybudowaniem dworca. Stąd pierwotnie ulica nosiła nazwę Bahnhofstraße, czyli przekładając na język polski – Dworcowa. Wcześniej, jak można przeczytać w różnych opracowaniach, była to piaszczysta dróżka, ale od 1871 roku została wytyczona droga, która z czasem stała się najbardziej prestiżową ulicą miasta końca XIX wieku. Na wyznaczonych parcelach co bogatsi mieszkańcy ówczesnego Grünbergu budowali swoje wille lub kamienice. Po wojnie pojawił się pomysł, aby budowle, które nie pasowały do nowego ustroju, wyburzyć. Na szczęście ktoś mądry zaproponował stworzenie równoległej (konkurencyjnej), ulicy, mającej przyćmić tę oznakę przedwojennej nierówności i w ten sposób powstała jedna z głównych arterii…
-
ul. Stefana Żeromskiego
Ulica Stefana Żeromskiego jest przedłużeniem Starego Rynku, prowadzącym w kierunku północno-wschodnim, czyli najprościej rzecz ujmując łączy centrum miasta z najbardziej prestiżową ulicą Zielonej Góry końca XIX wieku. Z tego też okresu pochodzą kamienice, które możemy tutaj zobaczyć. Ulica Żeromskiego częściowo wychodzi poza obręb dawnych murów obronnych, a jako pamiątkę po nich mamy fragment bruku oraz zarys Bramy Dolnej. Przechodząc tunelem pod kamienicą nr 18 wchodzimy na podwórze o nieco obniżonym terenie, który według części badaczy może być swego rodzaju pozostałością po zasypanej fosie.
-
Pozostałości murów obronnych
Mury obronne, a raczej to co po nich pozostało, można obecnie podzielić na trzy fragmenty, choć przyznać trzeba, że o jednym z nich często nie wiedzą chyba nawet sami mieszkańcy miasta. Ponieważ Zielona Góra nigdy nie była grodem o jakimś wielkim znaczeniu strategicznym, więc także tutejsze umocnienia nigdy nie należały do najbardziej spektakularnych. Zresztą w publikacjach można znaleźć informacje, że miasto właściwie było otwarte, a mury obronne nigdy nie miały okazji sprawdzić się w praktyce. Mury obronne otoczone były fosą wypełnioną wodami Złotej Łączy. Dziś po fosie nie ma już śladu, a jedyną pamiątką po niej do niedawna była niespecjalnie urodziwa podłużna fontanna przed budynkiem filharmonii. Na szczęście fontanny dziś…
-
ul. Masarska
Masarska, to krótka i wąska brukowana uliczka w bezpośrednim sąsiedztwie wschodniej części Starego Rynku. Kamienice, które się tu zachowały pochodzą w większości z przełomu XVIII i XIX wieku, a więc są starsze od budynków, które możemy dziś oglądać wokół ratusza. Niestety, część z nich jest (była) w kiepskim stanie technicznym. Jako ciekawostkę można potraktować „występ” ulicy Masarskiej w filmie „Dr Jekyll i Mr Hyde” wytwórni A’YoY powiązanej z zielonogórskim zagłębiem kabaretowym, gdzie odegrała rolę typowej angielskiej ulicy z końca dziewiętnastego wieku.
-
Konkatedra św. Jadwigi
Konkatedra św. Jadwigi jest najstarszym budynkiem Zielonej Góry. Jej początki sięgają drugiej połowy XIII wieku, a więc świątynia w pierwszej swojej wersji została zbudowana zdecydowanie przed przyznaniem praw miejskich. Jak można się jednak dowiedzieć z publikacji historyków, dzisiejszy wygląd zaczął się kształtować ok. 100 lat później. Nie zmienia to oczywiście faktu, że sama świątynia jest już wiekową budowlą i powodem do dumy dla mieszkańców miasta. Świątynia jest orientowanym trójnawowym kościołem halowym, co oznacza, że prezbiterium zbudowane jest w kierunku wschodnim, a wszystkie trzy nawy mają tą samą wysokość. Widok z zewnątrz Najbardziej charakterystycznym elementem zewnętrznej części świątyni jest znajdująca się od strony północnej wieża, zdecydowanie odbiegająca stylem od gotyckiej bryły…
-
Kościół Matki Bożej Częstochowskiej
Świątynia została wzniesiona w obrębie murów miejskich w latach 1747-1749 jako zbór ewangelicki. 80 lat później dobudowano wieżę, która jest dziś, obok wież ratuszowej oraz konkatedralnej, najbardziej charakterystycznym elementem zielonogórskiej starówki. Po II wojnie światowej kościół został przejęty przez katolików, ale dopiero od 1987 roku jest kościołem parafialnym (wcześniej należał do parafii św. Jadwigi). W połowie lat 80-tych stan budowli przedstawiał się niezbyt korzystnie i dopiero prace konserwacyjne przeprowadzone pod koniec tej dekady przywróciły kościołowi dzisiejszy blask. Widok z zewnątrz Obiekt jest zbudowany na planie krzyża greckiego z prezbiterium skierowanym na wschód (kościół orientowany). Obiekt ma konstrukcję ryglową, czyli posiada szkielet drewniany wypełniony cegłami. Ciekawostką jest to, że wśród materiałów…
-
Plac Pocztowy
Plac Pocztowy jest bezpośrednim „zapleczem” grodu otoczonego murami obronnymi. Teren ten znajdował się bezpośrednio za Bramą Nową. Co za tym idzie, część budynków (numery 12-16) zbudowana jest na fundamentach południowej części obwarowań miejskich. Dzisiejsza nazwa pochodzi oczywiście od siedziby poczty. Za czasów PRL był to jednak Plac Lenina.
-
ul. Pod Filarami
Ulica Pod Filarami to swego rodzaju łącznik pomiędzy Starym Rynkiem oraz Placem Pocztowym. Całość, to zaledwie cztery numery, ale chyba nikt nie wyobraża sobie dziś zielonogórskiej starówki bez filarów. Choć jest to jeszcze obręb dawnych murów obronnych, to budynki powstały na początku XX wieku. Dziś znajdują się tu m.in. kancelarie adwokackie, Ambasada Ukrainy Konsulat Honorowy. Przez wiele lat istniała apteka „Pod Filarami”, a obecnie w tym miejscu jest lokal gastronomiczny. Zniknęły także dwie księgarnie, w których przez wiele lat kupowane były książki naukowe i techniczne. Znak czasu… Z drugiej strony, wcale nie tak dawno temu, ten krótki odcinek nosił nazwę ul. Karola Marksa i łączył pl. Lenina z ul. Bohaterów…
-
ul. Jedności
Dzisiejsza ulica Jedności znajdowała się bezpośrednio za murami obronnymi. Obecnie budynki z początkowymi numerami nieparzystymi stoją na fundamentach dawnych umocnień. Dalsza jej część była niegdyś drogą wyjazdową prowadzącą do Berlina, dlatego nazywała się Berlinerstrasse. Po wojnie była to ulica Jedności Robotniczej, a na początku lat 90-tych drugi człon zniknął z jej nazwy. Do ważnych obiektów należy dawny zajazd pocztowy, pełniący dziś rolę hotelu i restauracji, a także były Polmos, czyli dawna Wytwórnia Koniaków Alberta Buchholza. Zajazd pocztowy W piwnicach dawnego zajazdu pocztowego znajduje się aktualnie bardzo klimatyczny lokal gastronomiczny.
