Żagań – Zespół poaugustiański

Kompleks budynków znajduje się niedaleko rzeki, przy rondzie, przez które które przebiega droga nr 296. Zespół składa się z trzech głównych części: dzisiejszego kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, opactwa oraz konwiktu. Potoczna nazwa „Zespół poaugustiański” sugeruje, że chodzi o klasztor Augustianów, ale tak naprawdę w Żaganiu miał swoje miejsce Konwent Kanoników Regularnych reguły św. Augustyna. Obecne zabudowania klasztorne pochodzą z 1730 roku, gdy opactwo zostało odbudowane po pożarze. Z tego okresu pochodzi również konwikt (ówczesny internat przy szkole klasztornej) zamykający plac przed głównym wejściem do kościoła.

Warto wiedzieć, że po II wojnie światowej szczęśliwym trafem Armia Radziecka zajęła żagański pałac i nie zainteresowała się zabudowaniami klasztornymi. Jednak ponieważ opactwo nie było zabezpieczone, plądrowali je nowo przybyli mieszkańcy, a w szczególności dzieci, które wyniosły część ksiąg powstałych w tutejszym skryptorium. W 1948 r. ktoś mądry zadecydował, żeby zamknąć wejście do klasztoru. Wejście to po raz pierwszy otwarto ponownie po ponad czterdziestu latach, dzięki czemu zachowało się w świetnej formie. Najcenniejsze odnalezione wówczas dzieła zostały wywiezione do Wrocławia, a najcenniejsze z pozostałych – do Zielonej Góry. Wciąż jednak można zobaczyć tu ponad 2 tys. ksiąg, w tym XVIII-wieczny podręcznik do nauki języka polskiego pt. „Obiecadło”.

Opactwo jest aktualnie piętrowym budynkiem, w kształcie litery U, a dziedziniec zamknięty jest przez ogromny kościół. Całość stanowi dziś zabytek najwyższej klasy, jednak ze względu na długi czas niedostępności do zabudowań brakuje jeszcze prac naukowych, które w przyszłości zapewne przyczynią się do nadania temu miejscu formalnego statusu zabytku najwyższej klasy.

Biblioteka klasztorna

Najcenniejszym miejscem w klasztorze jest aktualnie biblioteka klasztorna, która zachowała w pełni swoje walory. Miejsce charakteryzuje się wyjątkową akustyką, która pozwala na usłyszenie najcichszego szeptu. Wciąż działa system zapobiegania wilgoci, polegający na zbudowaniu podłogi z kamiennych kwadratów ze ściętymi rogami. W miejsca po ściętych rogach umieszczono drewno, które pochłania wilgoć. Uwagę zwracają dwa skórzane XVII-wieczne globusy wykonane ze skóry. Wejście do biblioteki chronione jest kutą kratą. Od zewnątrz biblioteka chroniona była przed pożarem metalowymi okiennicami.

Wchodząc do wnętrz żagańskiego klasztoru wydawało mi się, że czas się zatrzymał. Mogliśmy z żoną na spokojnie pooglądać wszystko, bowiem pani kustosz zarezerwowała czas wyłącznie dla nas. Trzeba jednak pamiętać o tym, żeby wziąć przynajmniej jakiś sweter, bowiem mury są grube, a wnętrza oczywiście nie są ogrzewane.

Dawny konwikt został w latach 70-tych XX wieku przeznaczony na cele turystyczne. Zbudowany jest na miejscu dawnego pałace opata. Od strony ronda widać kamienną podbudowę. Do konwiktu przylega dawny spichlerz z końca XV wieku. W wieży niegdyś umiejscowiono jedno z dwóch klasztornych obserwatoriów astronomicznych.